Τα social media καταστρέφουν τις ζωές μας

2022.06.18 | ετικέτες: φιλοσοφία · πολιτική

Κατά την γέννησή τους, η ιδέα των social media ίσως να ξεκίνησε με καλές προθέσεις. Σε ανασκόπηση, ωστόσο, τα social media όπως τα ξέρουμε σήμερα, φαίνεται να έχουν προκαλέσει περισσότερο κακό παρά καλό, για πολλούς (ίσως πάρα πολλούς) λόγους. Η κεντροποίηση του δημοσίου διαλόγου στο διαδίκτυο και οι μηχανισμοί με τους οποίους κάποιος αλληλεπιδρά με τις δημοσιεύσεις (likes, dislikes, κ.α.), είναι αυτά που έκαναν τα social media αυτό που είναι σήμερα: ένα εργαλείο ελέγχου.

Περιεχόμενα

Εθιστικότητα και η ναρκωτική φύση των social media

Τα social media αναμφισβήτητα ικανοποιούν τις περισσότερες προϋποθέσεις για να κατηγοριοποιηθούν ως ναρκωτικό. Είναι εθιστικά, είναι μηχανισμός άμυνας, είναι δύσκολο να τα «κόψεις» και επηρεάζουν την ψυχική, ακόμα και την σωματική, υγεία, ειδικά των νέων (περισσότερα σχετικά με αυτό στην επόμενη ενότητα).

Οι εταιρίες social media ανταγωνίζονται προκειμένου να μάς κρατήσουν αφοσιωμένους και να κάνουν τις υπηρεσίες τους όσο το δυνατόν εθιστικότερες. Πολλοί άνθρωποι σπαταλάνε ένα μεγάλο κομμάτι της ημέρας τους σκρολάροντας ατελείωτα, καταναλώνοντας περιεχόμενο προσεκτικά επιμελημένο από πολύπλοκους αλγορίθμους, των οποίων ο σκοπός είναι να βρίσκουν αυτό που είναι πιο πιθανό να μάς κάνει να συνεχίσουμε να σκρολάρουμε. Το οποίο σκρολάρισμα δε, δεν είναι αναγκαία και πάντα συναρπαστικό ή διασκεδαστικό, αλλά είναι εθιστικό εκ κατασκευής. Ορισμένες φορές δεν θέλουμε καν να σκρολάρουμε, αλλά το κάνουμε έτσι κι αλλιώς, σαν τον ναρκoμανή που απλά δεν μπορεί να σταματήσει να κάνει ναρκωτικά, επειδή οι εγκέφαλοί μας λατρεύουν το χτύπημα ντοπαμίνης (dopamine hit) που παίρνουμε κάθε φορά που αντικρίζουμε μία νέα δημοσίευση ή βίντεο. Τα social media έχουν τελειοποιήσει την «τέχνη» της εκμετάλλευσης των ανθρώπινων αδυναμιών και του υποσυνείδητού μας, με αποτέλεσμα να είμαστε κολλημένοι στις οθόνες μας. Αυτό είναι το επιχειρηματικό τους μοντέλo. Όσο περισσότερο χρόνο σπαταλάτε στην πλατφόρμα τους και όσο περισσότερες διαφημίσεις βλέπετε, τόσο περισσότερα δεδομένα συλλέγονται και κατά συνέπεια, τόσο μεγαλύτερα τα κέρδη τους, μίας τα δεδομένα αυτά πωλούνται σε εταιρίες και κυβερνήσεις.

Πια ξέρουμε ότι πολλές από τις μεγάλες εταιρίες social media προσλαμβάνουν άτομα ονόματι «Μηχανικοί Προσοχής», τα οποία χρησιμοποιούν τις αρχές του τζόγου στα καζίνο του Λας Βέγκας, μεταξύ άλλων κλάδων, προκειμένου να προσπαθήσουν να κάνουν αυτά τα προϊόντα όσο το δυνατόν εθιστικότερα. Αυτή είναι η επιθυμητή χρήση αυτών των προϊόντων — το να τα χρησιμοποιείς με εθιστικό τρόπο, επειδή αυτό μεγιστοποιεί το κέρδος που μπορεί να αποκομιστεί από την προσοχή και τα δεδομένα σας.

Και κάτι που πιστεύω ότι θα αρχίσουμε να ακούμε όλο και περισσότερο στο κοντινό μέλλον, είναι ότι υπάρχει μία θεμελιώδης ασυμφωνιά μεταξύ του πώς είναι σχεδιασμένοι οι εγκέφαλοί μας και αυτής της συμπεριφοράς του να εκθέτετε τους εαυτούς σας σε ερεθίσματα με διαλείπουσες επιβραβεύσεις κατά την διάρκεια όλων των ωρών που είστε ξύπνιοι. Άλλο πράγμα να περάσετε μερικές ώρες σε έναν κουλοχέρη στο Λας Βέγκας, και άλλο να τον πάρετε μαζί σας και να τραβάτε την λαβή όλη την ημέρα, από την στιγμή που ξυπνάτε, μέχρι να πάτε για ύπνο. Αυτό βραχυκυκλώνει τον εγκέφαλο και αρχίζουμε να ανακαλύπτουμε ότι έχει πραγματικές γνωστικές επιπτώσεις — μία από αυτές είναι αυτό το διάχυτο άγχος που υπάρχει στο παρασκήνιο.

— Cal Newport: Quit social media

Εάν είστε εθισμένος στον τζόγο, κάπνισμα, ή οτιδήποτε, το καλύτερο πράγμα που μπορείτε να κάνετε είναι να το κόψετε, όχι να μειώσετε την χρήση. Το να μην καπνίζει κάποιος ήταν ανήκουστο πριν από μερικές δεκαετίες, αλλά πια που γνωρίζουμε για τις ζημιές που προκαλεί το κάπνισμα, προσπαθούμε να κάνουμε τον κόσμο να το κόψει, όχι να ζήσει με αυτό επειδή απλά αυτός είναι ο κανόνας. Το ίδιο ισχύει και για τα social media — επειδή όλοι τα χρησιμοποιούν, δεν σημαίνει ότι πρέπει και εσείς.

Με την πάροδο των χρόνων έχω παρατηρήσει τα παρακάτω επαναλαμβανόμενα μοτίβα που υποδηλώνουν εθισμό στα social media:

Δεν μπορείτε να αντέξετε για μερικές ώρες χωρίς να πιάσετε αντανακλαστικά το κινητό σας και να ελέγξετε τα social media, ακόμα και όταν δεν υπάρχει τίποτα νέο να δείτε.
Ανανεώνετε ψυχαναγκαστικά την ροή κάθε δευτερόλεπτο χωρίς πραγματικά να ξέρετε γιατί.
Το χέρι σας είναι ήδη στην τσέπη την στιγμή που έρχεται μία νέα ειδοποίηση, σαν να τραβάτε όπλο.
Πιάνετε το κινητό την στιγμή που βαριέστε.
Παρόλο που γνωρίζετε για την ζημιά που προκαλούν τα social media, συνεχίζετε να σπαταλάτε ώρες σε αυτά καθημερινά.
Σταματάτε για να κοιτάξετε τις ειδοποιήσεις σας όταν βρίσκεστε με κάποιο άτομο, ακόμα και όταν σάς μιλάει.
Τα social media είναι το πρώτο πράγματα που κάνετε το πρωί ή/και το τελευταίο πράγμα πριν τον ύπνο.

Ελέγχαν τα social media ακριβώς πριν πάνε για ύπνο και έπιαναν το κινητό τους με το που ξυπνούσαν το πρωί (έπρεπε — όλοι το χρησιμοποιούσαν ως ξυπνητήρι). Το κινητό τους ήταν το τελευταίο πράγμα που έβλεπαν πριν πάνε για ύπνο και το πρώτο πράγμα μόλις ξυπνούσαν. Εάν ξυπνούσαν μέσα στη νύχτα, συχνά κατέληγαν να κοιτάνε το κινητό τους. Κάποιοι χρησιμοποιούσαν την γλώσσα του εθισμού. «Ξέρω ότι δεν έπρεπε, αλλά απλά δεν μπορώ να κάνω αλλιώς», μία είπε σχετικά με το ότι κοιτάει το κινητό της στο κρεβάτι.

— Dr. Jean Twenge: Have Smartphones Destroyed a Generation?

Τα social media είναι τόσο έξυπνα κατασκευασμένα που δίνουν ακόμα και ένα αίσθημα «μαστούρας» όταν μία δημοσίευσή σας είναι επιτυχημένη. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω των likes, αναδημοσιεύσεων, retweets, και ούτω καθεξής. Συνήθως υποτιμούμε το πόσο ισχυρός είναι αυτός ο μηχανισμός, όμως το να κάνετε μία «επιτυχημένη» δημοσιεύση μπορεί να μοιάσει σαν να πετύχατε κάτι, επειδή καταφέρατε να τραβήξετε την προσοχή του κοινού.

Θέλουμε να κατανοήσουμε πώς να χειραγωγήσουμε κάποιον ψυχολογικά όσο το δυνατόν ταχύτερα και μετά να του δώσουμε πίσω αυτό το χτύπημα ντοπαμίνης. Το κάναμε άψογα στην Facebook. Το Instagram το έχει κάνει. Το Twitter το έχει κάνει.

Και επειδή επιβραβευόμαστε μέσω βραχυπρόθεσμων σημάτων — καρδιές, likes, thumbs up — και τα συγχέουμε με την αξία και την αλήθεια. Και αντιθέτως, αυτό που πραγματικά είναι, είναι ψεύτικη, εύθραυστη δημοφιλία, η οποία είναι βραχυπρόθεσμη και σάς αφήνει, παραδεχτείτε το, ακόμα πιο κενούς και άδειους από ό,τι πριν κάνετε την δημοσίευση.

— Chamath Palihapitiya (πρώην αντιπρόεδρος ανάπτυξης στην Facebook).

Οι ώρες που ο κόσμος σπαταλάει καθημερινά κοιτάζοντας ένα κομμάτι γυαλιού και πλαστικού θα έπρεπε να είναι αρκετό για να σάς πείσει.

Επιπτώσεις στην ψυχική υγεία

Είναι γνωστό γεγονός ότι η εκτεταμένη χρήση των social media μπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη, άγχος και αισθήματα απομόνωσης, ανεπάρκειας, ανασφάλειας και χαμηλής αυτοπεποίθησης. Αυτό πηγάζει κυρίως από την τάση των ανθρώπων να συγκρίνονται με άλλους. Στο παρελθόν, συνηθίζαμε να συγκρινόμαστε με μία πολύ μικρότερη δεξαμενή ανθρώπων, κυρίως με τον κοντινό κύκλο μας και στην χειρότερη, τηλεοπτικούς αστέρες, αλλά με την άνοδο των social media αυτή η δεξαμενή έχει μεγαλώσει σε σημείο που πια περιέχει λίγο πολύ σχεδόν ολόκληρο τον κόσμο. Αυτό δεν είναι το πρόβλημα καθαυτό ωστόσο, αλλά περισσότερο είναι ότι πολλά από όσα βλέπετε στα social media δεν είναι μία πραγματική αντανάκλαση της αληθινής ζωής. Ο κόσμος κάνει τα πάντα για να επιδείξει τις καλύτερες στιγμές του και εσείς πια έχετε πρόσβαση στις επιμελημένες αναπαραστάσεις των ζωών όλων και για αυτό, δεν είναι ασυνήθιστο το να νιώσετε ανεπαρκείς, όταν βλέπετε όλους γύρω σας να ζούν τις ζωές τους στο έπακρο, παρόλο που στην πραγματικότητα αυτό είναι ένα μόνο κομμάτι τους. Ουσιαστικά συγκρίνουμε τις φυσιολογικές καθημερινότητές μας με τα στιγμιότυπα των άλλων.

Έρευνες έχουν δείξει ότι αυτού του είδους οι συγκρίσεις είναι πιο συνηθισμένες ανάμεσα στις νέες γυναίκες, οι οποίες τείνουν να νιώθουν αρνητικά όσον αφορά την εμφάνισή τους και σε κάποιες περιπτώσεις λιμοκτονούν τους εαυτούς τους προκειμένου να μοιάζουν σαν τις αγαπημένες τους influencers και μοντέλα. Αυτό που είναι ακόμα χειρότερο, είναι ότι οι ίδιες οι influencers δεν καν μοιάζουν έτσι στην αληθινή ζωή. Η εκτεταμένη χρήση φίλτρων και επεξεργασίας είναι πολύ συνηθισμένη και κατά συνέπεια, θέτουν μη ρεαλιστικά και ψεύτικα πρότυπα ομορφιάς. Υπάρχει επίσης συσχέτιση μεταξύ της αύξησης της γυναικείας κατάθλιψης και των αυτοκτονιών και της χρήσης των social media.

Τα καταθλιπτικά συμπτώματα των αγοριών αυξήθηκαν κατά 21 τοις εκατό μεταξύ 2012 και 2015, ενώ των κοριτσιών αυξήθηκαν κατά 50 τοις εκατό — περισσότερο από δύο φορές παραπάνω δηλαδή. Η αύξηση των αυτοκτονιών και αυτή είναι πιο έντονη μεταξύ των γυναικών. Παρόλο που το ποσοστό αυξήθηκε και για τα δύο φύλα, τρεις φορές περισσότερα κορίτσια ηλικίας 12 με 14 ετών αυτοκτόνησαν το 2015 σε σχέση με το 2007, συγκριτικά με δύο φορές περισσότερα αγόρια. Το ποσοστό αυτοκτονιών είναι ακόμα υψηλότερο για τα αγόρια, εν μέρει επειδή χρησιμοποιούν πιο θανατηφόρες μεθόδους, αλλά τα κορίτσια αρχίζουν να συγκλίνουν.

— Dr. Jean Twenge: Have Smartphones Destroyed a Generation?

Από την χρήση των social media, οι έφηβοι γενικώς φαίνεται να είναι η πιο άσχημα επηρεασμένη δημογραφική ομάδα, και υπάρχει αρκετή έρευνα που το υποδηλώνει αυτό. Η κατάθλιψη και οι απόπειρες αυτοκτονίας έχουν αυξηθεί σημαντικά από την αρχή της δεκατίας του 2010, το οποίο δεν είναι ιδιαίτερη έκπληξη, διότι την ίδια περίοδο ξεκίνησε και η μαζική χρήση των social media και των smartphones από τις νεότερες γενιές.

Η κατοχή smartphones ξεπέρασε το όριο του 50 τοις εκατό στο τέλος του 2012 — ακριβώς όταν τα εφηβικά περιστατικά κατάθλιψης και αυτοκτονίας άρχισαν να αυξάνονται. Μέχρι τα τέλη του 2015, το 73 τοις εκατό των εφήβων είχαν πρόσβαση σε smartphone.

Όχι μόνο η χρήση των smartphones και η κατάθλιψη αυξάνονται παράλληλα, αλλά ο χρόνος που αφιερώνεται στο διαδίκτυο ήταν συνδεδεμένος με ψυχικά προβλήματα σε δύο διαφορετικά σύνολα δεδομένων. Βρήκαμε ότι οι έφηβοι που αφιερώνουν πέντε ή παραπάνω ώρες την μέρα στο διαδίκτυο είχαν 71 τοις εκατό μεγαλύτερη πιθανότητα να έχουν τουλάχιστον έναν παράγοντα αυτοκτονικού ρίσκου (κατάθλιψη, αυτοκτονικές σκέψεις, σχέδιο ή απόπειρα αυτοκτονίας), από αυτούς που αφιερώνουν λιγότερο από μία ώρα την μέρα. Συνολικά, οι παράγοντες αυτοκτονικού ρίσκου αυξήθηκαν σημαντικά μετά από δύο ή παραπάνω ώρες την μέρα στο διαδίκτυο.

Βέβαια, είναι πιθανό ότι αντί ο χρόνος στο διαδίκτυο να προκαλεί κατάθλιψη, η κατάθλιψη να προκαλεί περισσότερο χρόνο στο διαδίκτυο. Αλλά άλλες τρεις έρευνες δείχνουν ότι αυτό είναι απίθανο (τουλάχιστον, όσο με τον όρο «διαδίκτυο» αναφέρομαστε σε χρήση social media).

Οι δύο [έρευνες] παρακολουθούσαν ανθρώπους σε βάθος χρόνου, με αποτέλεσμα και οι δύο έρευνες να βρισκουν ότι ο περισσότερος χρόνος στα social media οδηγεί σε δυστυχία, ενώ η δυστυχία δεν οδηγεί σε μεγαλύτερη χρήση των social media. Η τρίτη ανέθεσε σε τυχαίους συμμετέχοντες να παρατήσουν το Facebook για μία εβδομάδα, έναντι των υπολοίπων που συνέχισαν την κανονική τους χρήση. Αυτοί που απέφυγαν το Facebook δήλωσαν ότι ένιωθαν λιγότερο καταθλιπτικά στο τέλος της εβδομάδας.

Το επιχείρημα ότι η κατάθλιψη μπορεί να οδηγήσει κάποιους στο να αφιερώνουν περισσότερο χρόνο στο διαδίκτυο επίσης δεν εξηγεί γιατί η κατάθλιψη αυξήθηκε τόσο ξαφνικά μετά το 2012. Κάτω από αυτό το σενάριο, περισσότεροι έφηβοι έπαθαν κατάθλιψη για κάποιον άγνωστο λόγο και έπειτα αρχίσαν να αγοράζουν smartphones, το οποίο δεν φαίνεται και πολύ λογικό.

— Dr. Jean Twenge: With teen mental health deteriorating over five years, there’s a likely culprit

Η οικονομία της προσοχής

Νομίζω ότι αυτός ο όρος περιγράφει την κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε πολύ εύστοχα. Αυτό το άρθρο του Πανεπιστημίου του Berkley εμβαθύνει λίγο παραπάνω στο θέμα.

Όλοι έχουμε ακούσει την φράση «εάν το προϊόν είναι δωρεάν, τότε μάλλον εσύ είσαι το προϊόν». Συνήθως αναφέρεται στο γεγονός ότι μία υπηρεσία είναι μεν δωρεάν, αλλά τα δεδομένα μας είναι αυτό που κάνουν τις εταιρίες social media εξαιρετικά κερδοφόρες. Όμως θέλω να δώσω και μία εναλλακτική ερμηνεία αυτής της φράσης. Ο στόχος ενός προϊόντος είναι να πουλήσει και εφόσον εμείς είμαστε το προϊόν, ο τρόπος για να καταλάβει κανείς αν το προϊόν πουλάει, είναι μέσω της αλληλεπίδρασης (likes, σχόλια, αναδημοσιεύσεις, κλπ.). Αυτό είναι το «νόμισμά» μας και όπως είναι αναμενόμενο, θέλουμε όλο και περισσότερα. Και έτσι, θα κάνουμε τα πάντα για την τέλεια φωτογραφία, για να δείξουμε τις καλύτερες στιγμές τις ζωής μας και θα περιμένουμε μέχρι την κατάλληλη στιγμή πριν κάνουμε την δημοσίευση, ωστέ να μεγιστοποιήσουμε την επιτυχία της. Εάν το προϊόν πουλήσει, θα κάνουμε περισσότερες δημοσιεύσεις. Εάν δεν πουλήσει, τότε θα αλλάξουμε την τακτική μας και αυτό για κάποιους μεταφράζεται σε αλλαγή εμφάνισης, τρόπου ζωής, προσωπικής ταυτότητας, όλα αυτά προκειμένου το προϊόν να γίνει «κερδοφόρο».

Ακόμα και αν δεν θέλετε να το παραδεχτείτε, για πολλούς το υποβόσκον κίνητρο με το οποίο δημοσιεύουν στα social media είναι να νιώσουν σημαντικοί, ότι ο κόσμος τούς παρατηρεί, να προβάλουν μία ιδανική/ιδεατή εκδοχή του εαυτού τους. Αυτός είναι ο λόγος που υπάρχουν άνθρωποι που δημοσιεύουν ατελείωτες φωτογραφίες με το πρόσωπο και το σώμα τους και αφιερώνουν ώρες καθημερινά τελειοποιώντας τους λογαριασμούς τους και παρακολουθώντας εμμονικά πόσα likes και ακόλουθους πήραν και ποιός είδε τα story τους.

Εκτενώς για αυτό το θέμα έχουν μιλήσει οι Adam Alter (καθηγητής Πανεπιστημίου Νέας Υόρκης) και Tristan Harris (πρώην μηχανικός στην Google, νυν πληροφοριοδότης).

Η «κατάληψη» του κοινωνικού μηχανισμού του εγκεφάλου είναι ένας καλός τρόπος που κάνει τον κόσμο να επιστρέφει [στις πλατφόρμες] και ένα πράγμα που έκαναν, για παράδειγμα, είναι ότι εισήγαγαν πολλούς «δείκτες κοινωνικής αποδοχής» σε αυτές τις εφαρμογές. Δείκτης κοινωνικής αποδοχής ορίζεται ως ένας τρόπος με τον οποίο κάποιος μπορεί να υποδηλώσει ότι σάς σκέφτηκε ή ότι σάς σκεφτόταν. Η αρχική δομή των social media δεν είχε πολλούς τέτοιους, όμως όταν πρόσθεσαν πράγματα όπως το κουμπί like, υπήρχε λόγος για αυτό, διότι τώρα το like σήμαινε πολύ περισσότερα αναφορικά με τους δείκτες κοινωνικής αποδοχής. Και πρόσθεσαν όλο και περισσότερα τέτοια πράγματα.

Δεκάδες εκατομμύρια δολλάρια επενδύθηκαν στην αναγνώριση προσώπου που χρειάζεται για τις αυτόματες ετικέτες στις φωτογραφίες. Ο λόγος που ξόδεψαν τόσα πολλά λεφτά προκειμένου να λύσουν αυτό το πολύ δύσκολο πρόβλημα υπολογιστικής όρασης, είναι διότι ήταν άλλη μία ροή δεικτών κοινωνικής αποδοχής. Ψάχνουν συνέχεια τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι μπορούν εύκολα να υποδηλώσουν ότι σάς σκέφτονται, επειδή η ανθρώπινη ψυχολογία λέει ότι εάν το να κάνετε κλικ σε αυτή την εφαρμογή μπορεί να αποκαλύψει περισσότερους δείκτες κοινωνικής αποδοχής, τότε είναι σχεδόν αδύνατο το να μην κάνετε κλικ. Εάν κάνω κλικ σε αυτή την εφαρμογή και δω ότι κάποιος με σκεφτόταν, αυτό είναι πολύ δύσκολο να το αντισταθώ. Και αφού πρόσθεσαν αυτούς τους δείκτες κοινωνικής αποδοχής, τα λεπτά χρήσης αυτών των εφαρμογών εκτοξεύθηκαν, διότι τώρα, αντί η εφαρμογή να είναι κάτι στο οποίο συνδέεστε μία φορά την μέρα απλώς για να δείτε τι συμβαίνει, έχετε συνεχή λόγο να συνεχίζετε να ελέγχετε.

Και έπειτα έρχεται και η «διαλείπουσα ενίσχυση». Κάποιες φορές όταν κάνετε κλικ δεν υπάρχει τίποτα νέο, και κάποιες φορές υπάρχει — τώρα γίνεται σχεδόν αδύνατο να το αποφύγετε. Η διαλείπουσα ενίσχυση είναι κάτι που τα καζίνο του Λας Βέγκας έχουν εκμεταλλευτεί ιδιαίτερα πολύ στον σχεδιασμό των παιχνιδιών και των κουλοχέρηδών τους.

Οπότε συνδυάζετε όλα αυτά τα πράγματα, που είναι όλα σχεδιασμένα — αυτό δεν υπήρχε στα αρχικά social media, δεν είναι απαραίτητο για την εμπειρία των social media. Όλα αυτά κάνουν τα κλικ σε αυτές τις εφαρμογές αναπόφευκτα.

— Cal Newport

Τα social media δεν είναι υποκατάστατο της πραγματικής ζωής

Αυτό που κάνει την αλληλεπίδραση στην πραγματική ζωή ουσιώδης είναι το ότι απαιτεί θυσίες, ενώ ένα μήνυμα ή ένα like στα social media δεν απαιτεί — είναι φθηνό. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν είναι φτιαγμένος για να αντιλαμβάνεται τα likes και τις συζητήσεις από chat ως ουσιώδη συναναστροφή.

Πριν από λίγο καιρό είχα μία ενδιαφέρουσα συνομιλία σχετικά με τους μουσικούς (και τους καλλιτέχνες γενικότερα) και πώς κάποιος μπορεί να υποστηρίξει την τέχνη τους. Φανταστείτε τις εξής περιπτώσεις: 1) ανεβάζετε την μουσική σας στο ίντερνετ και πολλοί άνθρωποι κάνουν like και σχολιάζουν, 2) οργανώνετε μία συναυλία στην οποία έρχονται μόνο λίγοι που τους αρέσει πολύ η μουσική σας, αλλά μπαίνουν στον κόπο να πληρώσουν και να αφιερώσουν μέρος του χρόνου τους για να έρθουν και να σάς δουν να παίζετε. Σε ποιές από τις δύο περιπτώσεις πιστεύετε ότι θα νιώθατε περισσότερη ικανοποίηση και εκτίμηση;

Ο περισσότερος χρόνος στα social media αντί για την πραγματική ζωή, όχι μόνο προκαλεί μείωση των κοινωνικών δεξιοτήτων και αύξηση των περιπτώσεων «κοινωνικού άγχους», αλλά μπορεί επίσης να οδηγήσει σε κατάθλιψη και αισθήματα απομόνωσης και μοναξιάς.

Μελλοντικές γενιές και η ικανότητα συγκέντρωσης

Θέλουμε όντως μία γενιά που θα έχει μεγαλώσει με influencers στο TikTok και στο Instagram; Μία μελλοντική γενιά γεμάτη ψυχικά προβλήματα, η οποία δεν μπορεί να έχει μία φυσιολογική και υγιής κοινωνική ζωή, η οποία είναι απομονωμένη και έχει υποστεί πλήση εγκεφάλου; Όλα αυτά για να έχουν κέρδη μερικές εταιρίες τεχνολογίας;

Η ικανότητά μας να συγκεντρωνόμαστε και η διάρκεια προσοχής έχουν καταρρεύσει, επειδή η προσοχή μας είναι κατακερματισμένη από την ροή μηνυμάτων και ειδοποιήσεων που λαμβάνουμε. Είμαστε τόσο συνηθισμένοι στο να σπαταλάμε ώρες καθημερινά στα social media, που σταματήσαμε να έχουμε επίγνωση του πώς περνάμε τον χρόνο μας. Το να κάνει κάποιος συγκεντρωμένη δουλειά είναι άθλος όταν πρέπει να κοιτάει το κινητό του κάθε μερικά λεπτά και αυτό είναι πρόβλημα ακόμα και μεταξύ των ενηλίκων. Φανταστείτε πώς θα είναι οι γενιές που έχουν μεγαλώσει με τα social media από την πρώτη μέρα.

Επειδή τα social media παρέχουν συνεχή ερεθίσματα και μάς διασκεδάζουν συνεχώς, έχουμε αναπτύξει απέχθεια προς την βαρεμάρα. Η βαρεμάρα είναι καλή, σημαίνει ότι έχουμε χρόνο να καθίσουμε με τις σκέψεις μας και να συλλογιστούμε. Είναι σημάδι ότι πρέπει να βρούμε ένα χόμπυ και να κάνουμε κάτι παραγωγικό και χάνουμε αυτές τις στιγμές ηρεμίας και διαύγειας όταν γεμίζουμε τον χρόνο μας με θόρυβο. Και δεν πιστεύω ότι είναι δίκαιο να κατηγορήσουμε μόνο τους χρήστες για αυτό — οι εφαρμογές social media είναι αποτέλεσμα μηχανικής προσοχής δισεκατομμυρίων δολλαρίων.

Για αυτούς τους λόγους και προκειμένου να μην διαιωνίσουμε την ζημιά που έχει προκληθεί στις τρέχουσες γενιές, είναι απαραίτητο να ελέγχουμε την χρήση τεχνολογιάς των παιδιών μας, ώστε να τα αποτρέψουμε από το να γίνουν εικονικά πρεζάκια.

Στην πρώτη παράγραφο ανέφερα πως τα social media, στο ξεκίνημά τους, ίσως να είχαν ειλικρινά καλές προθέσεις από πίσω. Προσωπικά το πιστεύω αυτό ως έναν βαθμό, αλλά όσο πέρασε ο καιρός, οι εταιρίες τεχνολογίας συνειδητοποίησαν ότι βρίσκονται σε θέση τέτοια, που μπορούν να χρησιμοποιήσουν τις πλατφόρμες τους προκειμένου να «προγραμματίσουν» τους χρήστες και να το εκμεταλλευτούν με σκοπό να προωθήσουν τις δικές τους πολιτικές ατζέντες και να διαστρεβλώσουν την πραγματικότητα προς όφελός τους. Παρακάτω είναι μερικοί τρόποι με τους οποίους επιτυγχάνεται αυτό:

Αυτό-ρύθμιση μέσω των likes και dislikes, εποπτεία περιεχομένου και όρων χρήσης. Όπως εξήγησα εδώ, υπάρχει κίνητρο στην συμμόρφηση και στην αλλαγή με στόχο την αποδοχή. Αυτό, ωστόσο, επεκτείνεται και σε πεποιθήσεις και απόψεις, επειδή ο ίδιος μηχανισμός σάς δίνει το κίνητρο να είστε ένα «καλό παιδί» και να πιστεύετε και να λέτε τα «σωστά» πράγματα, διότι αυτό θα σάς φέρει τις καλύτερες αντιδράσεις, ή ακόμα και κρατήσει στην πλατφόρμα. Το σύστημα upvote/downvote του Reddit είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα αυτού του μηχανισμού στην πράξη.
Επαληθευμένοι λογαριασμοί και ομοφωνία βασισμένη σε ειδικούς. Μία έρευνα του MIT δείχνει ότι οι ψευδείς ειδήσεις διαδίδονται γρηγορότερα από την αλήθεια.
Συλλογή δεδομένων. Όπως τα δεδομένα χρησιμοποιούνται για να σάς δείξουν τις κατάλληλες διαφημίσεις που θα μεγιστοποιήσουν το κέρδος, αντίστοιχα χρησιμοποιούνται και για να εκπαιδεύσουν AI τα οποία προωθούν και προτείνουν το περιεχόμενο και τα αφηγήματα, τα οποια η εταιρία θεωρεί «σωστά» και τα οποία θα βοηθήσουν τις ιδεολογικές της φιλοδοξίες.

Οι τεχνολογικοί γίγαντες και κυρίως οι εταιρίες social media, έχουν αποδείξει αμέτρητες φορές ότι έχουν πολιτικά κίνητρα πίσω από τους κανονισμούς τους, αλλά θα αφήσω τον αναγνώστη να αναζητήσει αποδείξεις για αυτόν τον ισχυρισμό (spoiler alert: είναι ατελείωτες). Θεωρώντας λοιπόν την πολιτική φύση των social media και το γεγονός ότι πια είναι τόσο μεγάλα, που ελέγχουν την διαδικτυακή «κεντρική πλατεία», αυτές οι πλατφόρμες έχουν μεταβεί από την ελευθερία του λόγου, στο να επιτρέπουν (ή τουλάχιστον, να προωθούν) μόνο τα αφηγήματα που τούς ωφελούν, εξ ου και οι διάφορες μέθοδοι αντιμετώπισης των αντιφρονούντων (π.χ., shadow-banning, demonetizing, αποκλεισμοί για αυθαίρετες παραβιάσης των όρων χρήσης, κλπ.).

Ο έξυπνος τρόπος να κρατήσεις τον κόσμο παθητικό είναι να περιορίσεις αυστηρά το φάσμα της αποδεκτής γνώμης, αλλά να επιτρέψεις πολύ ζωντανή αντιπαράθεση εντός αυτού του φάσματος.

— Noam Chomsky

Αλλά η προπαγάνδα δεν διαδίδεται μόνο από κακόβουλους φορείς, χρήσιμους ηλίθιους και πολιτικά καθοδηγούμενες εταιρίες τεχνολογίας. Τα social media παρέχουν στις κυβερνήσεις έναν πολύ ισχυρό τρόπο διάδωσης προπαγάνδας, κάτι που άνθρωποι σαν τον Joseph Göbbels και τον Joseph Stalin (ίσως έχει να κάνει με το όνομα) δεν θα μπορούσαν ούτε να ονειρευτούν στην εποχή τους. Οι κυβερνήσεις μπορούν πια απλώς να χρηματοδοτήσουν influencers για να διαδώσουν την προπαγάνδα τους και οι περισσότεροι άνθρωποι ούτε που θα το συνειδητοποιήσουν. Εάν πιστεύετε ότι επινοώ υποθετικά σενάρια, θα σάς αφήσω να κάνετε την έρευνά σας και για αυτόν τον ισχυρισμό.

Παρακάτω είναι μερικά αποφθέγματα από έναν ειδικό στον κλάδο της προπαγάνδας, τα οποία θα πρέπει να σάς χτυπήσουν καμπάνακι:

Αυτό είναι το μυστικό της προπαγάνδας: Αυτοί που είναι επιρρεπείς στο να πειστούν από αυτήν πρέπει να βυθιστούν πλήρως στις ιδέες της προπαγάνδας, χωρίς ποτέ να παρατηρήσουν ότι είναι βυθισμένοι.

Η προπαγάνδα λειτουργεί καλύτερα όταν αυτοί που χειραγωγούνται είναι βέβαιοι ότι ενεργούν με δική τους βούληση.

— Joseph Göbbels

Η λύση

Η ιδανική λύση είναι απλώς να εγκαταλείψετε τα social media μία για πάντα και να ψάξετε για εναλλακτικές διαδικτυακές μορφές αλληλεπίδρασης. Εκτός όλης της περιττής ζημιάς που έχουν προκαλέσει, τα σημερινά social media πάνε κόντρα στην ίδια την αρχή του αποκεντρωμένου (δηλαδή φυσιολογικού) διαδικτύου. Ο διαδικτυακός κόσμος λειτουργούσε, λειτουργεί και θα λειτουργεί μία χαρά — καλύτερα ακόμα — χωρίς τα social media.

Και να θυμάστε: το να μην χρησιμοποιείτε social media δεν είναι «παράξενο» ή «αντι-κοινωνικό», όπως θα ακούσετε μερικούς ανθρώπους να λένε, ίσως ακόμα και εντός του φιλικού και οικογενειακού σας κύκλου. Το να έχετε επίγνωση των τεχνολογιών που εισάγετε στις ζωές σας, το να έχετε έλεγχο του χρόνου και τις προσοχής σας, το να μην θέλετε να είστε ένας παθητικός καταναλωτής που χρησιμοποιείται ως τροφή για το AI κάποιας μεγα-εταιρίας και το να ψάχνετε ουσιώδη και πραγματική κοινωνικοποίηση είναι, πράγματι, αρκετά υγιές.

Τα social media καταστρέφουν τις ζωές μας Και δυστυχώς δεν είναι υπερβολή.